اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی از دیدگاه دکتر ماکان آریا پارسا

به گفته دکتر ماکان آریا پارسا اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی در دنیای امروز به یکی از مشکلات جدی و گسترده تبدیل شده است که به شکل گسترده‌ای بر رفتار و روان افراد تأثیر گذاشته و بسیاری از جنبه‌های زندگی را مختل کرده است. با اینکه شبکه‌های اجتماعی فرصت‌هایی بی‌نظیر برای ارتباطات و یادگیری فراهم می‌کنند، استفاده بی‌رویه از آن‌ها می‌تواند منجر به اعتیاد به فضای مجازی شود و پیامدهای مخربی به همراه داشته باشد.

در این مقاله، به بررسی پیامدهای اعتیاد به فضای مجازی، نشانه‌های آن و راهکارهایی برای پیشگیری و درمان این معضل می‌پردازیم.

اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی چیست؟

طبق صحبت های دکتر ماکان آریا پارسا اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی، به وضعیتی اشاره دارد که در آن فرد به طور مداوم و بیش از حد از سوشیال مدیا استفاده می‌کند و در انجام این کار کنترل و اراده کافی ندارد. این اعتیاد ممکن است شامل ساعات طولانی صرف زمان در اپلیکیشن‌هایی مانند اینستاگرام، تلگرام، توییتر و دیگر پلتفرم‌ها باشد. فرد مبتلا به این مشکل معمولاً حس می‌کند بدون استفاده از این شبکه‌ها دچار اضطراب یا حتی افسردگی می‌شود.

پیامدهای اعتیاد به فضای مجازی

اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی در دنیای امروز به یکی از چالش‌های مهم زندگی مدرن تبدیل شده است که پیامدهای مختلفی در زمینه‌های فردی، اجتماعی و روانی به همراه دارد. این پیامدها شامل کاهش تمرکز و بهره‌وری، اختلال در خواب، افزایش اضطراب و افسردگی و تضعیف روابط واقعی می‌شود. در ادامه به بررسی عمیق‌تر این پیامدها می‌پردازیم.

1. کاهش بهره‌وری و تمرکز

به اعتقاد دکتر ماکان آریا پارسا استفاده بیش از حد از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی باعث می‌شود که افراد به محتوای غیر ضروری و تفریحی بدون هدف خاصی مشغول شوند. و همین مسئله کاهش بهره‌وری و تمرکز را به دنبال دارد. این رفتار به نوعی از اتلاف زمان و منابع روانی می‌انجامد، چرا که ذهن فرد به جای متمرکز بودن بر وظایف روزانه و هدف‌های شخصی، درگیر اطلاعات کم‌اهمیت می‌شود. به علاوه، بازگشت دوباره به کار و انجام وظایف مهم پس از صرف زمان طولانی در فضای مجازی معمولاً به زمان بیشتری نیاز دارد و عملکرد فرد را دچار اختلال می‌کند.

2. اختلال در خواب

یکی دیگر از پیامدهای اعتیاد به فضای مجازی، اختلال در خواب است. استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی مانند گوشی و تبلت قبل از خواب به کاهش تولید ملاتونین (هورمون خواب) منجر می‌شود. این اختلال نه تنها کیفیت خواب را کاهش می‌دهد، بلکه بر روی چرخه خواب نیز تأثیر می‌گذارد و فرد را دچار خستگی و کسالت می‌کند. این مشکل به ویژه زمانی جدی‌تر می‌شود که افراد شب‌ها تا دیروقت بیدار می‌مانند و در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی سرگرم می‌شوند. کاهش کیفیت و مدت زمان خواب نیز به مرور زمان سلامت جسمانی و روانی فرد را تضعیف می‌کند و به مشکلاتی همچون اضطراب و کاهش تمرکز منجر می‌شود.

3. اضطراب و افسردگی

شبکه‌های اجتماعی به واسطه نمایش زندگی‌های به‌ ظاهر کامل و ایده‌آل دیگران، زمینه را برای مقایسه‌های غیر واقعی و بیش از حد فراهم می‌کنند. این مقایسه‌ها می‌توانند منجر به کاهش اعتماد به نفس و احساس ناکافی بودن در افراد شوند، چرا که آن‌ها مدام زندگی خود را با زندگی دیگران مقایسه می‌کنند. این مقایسه‌های مداوم به ویژه در نوجوانان و جوانان که بیشتر تحت تاثیر شبکه‌های اجتماعی هستند، احساس ناکامی و افسردگی ایجاد می‌کند. همچنین، شبکه‌های اجتماعی با ایجاد فشارهای اجتماعی و نیاز به به‌روز بودن، سطح اضطراب را افزایش می‌دهند و فرد را دچار استرس‌های مداوم می‌کنند که می‌تواند به مشکلات جدی‌تری همچون افسردگی مزمن منجر شود.

4. تضعیف روابط واقعی

بر باور دکتر ماکان آریا پارسا اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی نه تنها باعث می‌شود که افراد از روابط واقعی خود فاصله بگیرند، بلکه کیفیت این روابط را نیز کاهش می‌دهد. این نوع از اعتیاد می‌تواند تعاملات حضوری و ارتباطات مستقیم با خانواده و دوستان را تضعیف کند. افراد به جای برقراری ارتباطات واقعی و موثر، بیشتر وقت خود را در فضای مجازی می‌گذرانند و از حضور در جمع‌های واقعی اجتناب می‌کنند. این امر منجر به تضعیف مهارت‌های اجتماعی و ایجاد احساس تنهایی در افراد می‌شود. روابط مجازی هیچگاه نمی‌تواند جایگزین ارتباطات واقعی و عمیق شود و این فاصله‌گیری از دنیای واقعی به مرور فرد را از نظر اجتماعی نیز آسیب‌پذیرتر می‌کند.

5. کاهش خلاقیت و توانمندی‌های فکری

از دیدگاه دکتر ماکان آریا پارسا یکی دیگر از پیامدهای اعتیاد به فضای مجازی، کاهش خلاقیت و توانمندی‌های فکری فرد است. استفاده طولانی مدت از شبکه‌های اجتماعی، مغز را از دریافت و پردازش اطلاعات عمیق و مفید محروم می‌کند و به جای آن ذهن فرد درگیر مطالب سطحی و کوتاه می‌شود. این امر باعث کاهش توانایی تفکر خلاق و تحلیل مسائل در افراد می‌شود. به علاوه، اعتیاد به محتواهای جذاب و رنگارنگ فضای مجازی، افراد را از توجه به مسائل واقعی و یادگیری دانش جدید منحرف می‌کند. و به این ترتیب خلاقیت و قدرت تجزیه و تحلیل آن‌ها به مرور کاهش می‌یابد.

نشانه‌های اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی

اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی، همانند سایر اعتیادها، نشانه‌های خاص خود را دارد که شناخت آن‌ها می‌تواند در مراحل اولیه کمک کند تا فرد آگاهانه اقدام به مدیریت زمان و کاهش استفاده از فضای مجازی نماید.

• احساس اضطراب هنگام عدم دسترسی به شبکه‌های اجتماعی
• صرف زمان زیاد در شبکه‌های اجتماعی بدون هدف مشخص
• اختلال در خواب و کاهش کیفیت آن
• افت کیفیت روابط واقعی و کاهش تمایل به تعاملات اجتماعی
• استفاده از شبکه‌های اجتماعی به عنوان یک راه فرار از مشکلات

راه های پیشگیری از اعتیاد به فضای مجازی

اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی یک معضل مدرن است که بهتر است قبل از اینکه به دام آن بیفتید از آن پیشگیری نمایید. در ادامه، راه های پیشگیری از اعتیاد به فضای مجازی را بررسی خواهیم کرد.

• تنظیم زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی: زمان مشخصی را برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی تعیین کنید و به آن پایبند باشید. استفاده از اپلیکیشن‌های کنترل زمان، مانند Screen Time یا Digital Wellbeing می‌تواند به شما کمک کند تا از میزان استفاده روزانه خود آگاه شوید و آن را کاهش دهید.
• تمرکز بر فعالیت‌های واقعی: پرهیز از استفاده بیش از حد از فضای مجازی نیازمند این است که به فعالیت‌های واقعی در دنیای بیرون توجه بیشتری داشته باشید. ورزش، مطالعه، نقاشی و دیگر فعالیت‌های خلاقانه می‌توانند جایگزین‌های مناسبی برای گذراندن زمان در فضای مجازی باشند.
• ایجاد اهداف شخصی: تعیین اهداف و برنامه‌های شخصی به شما کمک می‌کند تا زمانی را که صرف پیمایش بی‌هدف در شبکه‌های اجتماعی می‌کنید، به سمت اهداف خود هدایت نمایید. مثلاً می‌توانید هدفی برای مطالعه یک کتاب در طول هفته تعیین کنید و زمانی را که به آن اختصاص می‌دهید از ساعات حضور در فضای مجازی کم کنید.
• محدود کردن نوتیفیکیشن‌ها: نوتیفیکیشن‌های مداوم باعث می‌شوند که فرد هر چند دقیقه یک بار به گوشی خود سر بزند. با محدود کردن نوتیفیکیشن‌ها، می‌توانید از وسوسه مداوم برای چک کردن شبکه‌های اجتماعی دوری کنید.
• جایگزین کردن شبکه‌های اجتماعی با فعالیت‌های سودمند: یکی از روش‌های مؤثر در پیشگیری از اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی، جایگزین کردن این فعالیت با کارهای مفید و بهبود بخش است. یادگیری یک مهارت جدید، تماشای مستندها یا پادکست‌های آموزشی، و انجام فعالیت‌های ورزشی همگی می‌توانند باعث بهبود کیفیت زندگی شوند.

این مطلب ادامه دارد…